Z KRONIKI SZKOŁY W LIPICACH

                 Z  kroniki  Szkoły Powszechnej  w  Lipicach ,  gm. Grodziec

                                                        - do 1945 r. -

 11/10/2010

  „ Pierwsza szkoła znajdowała się w Lipicach  w budynku prywatnym ob. Świerczyńskiej.  Następnie przeniesiono szkołę do Zaguźnicy, gdzie mieściła się w dwóch izbach u gospodarzy Haka Bolesława i Wróblewskiego Franciszka.  Kierownikiem szkoły był ob. Walicki Stanisław, nauczycielką ob. Lipkówna Jadwiga.W roku szkolnym 1931-1932 nastąpiła zmiana personelu, na miejsce p. Lipko przyszła Prusiewiczówna Jadwiga (później zamężna Rosin).

  Była wielka niedogodność w położeniu szkoły, na skraju rejonu, ponieważ dzieci z Lipic i Huty miały zbyt daleko do szkoły. Zaczęto myśleć o tym, by pobudować[nową] szkołę. Wszyscy tego chcieli, lecz nie było zgody co do miejsca położenia budynku.Zaguźnica i Lądek chciały mieć szkołę u Haka; Lipice i Huta pragnęły mieć szkołę w Lipicach na Krzyżówce – na tzw. Górce, placu będący własnością szkoły.Powstały i inne przeszkody.
  Królików również zapragnął  mieć szkołę. Szkoła wyżej zorganizowana / Królików / miała większe szanse, tymczasem Towarzystwo Popierania Budowy  Publicznych Szkół Powszechnych mogło wystawić tylko jeden budynek. Szczęśliwą okolicznością dla Lipic było to, że Królików już kilka lat temu miał budować szkołę i zgromadzono wtedy dużo materiału budowlanego – i to wszystko zniszczyło się, bo do budowy nie doszło. Zatarg więc był bardzo ostry, bo Królików zdawał sobie sprawę, że jeśli teraz szkoły nie postawi, to  nieprędko to nastąpi lub wcale. Lipice nie ustępowały, ludność tak się zapaliła w tej walce, że doszło nawet do przykrego incydentu – znieważenia osoby duchownej Księdza Urbańskiego z Królikowa, najgorliwszego obrońcy sprawy Królikowskiej. Przyjechał do Lipic  robić jakieś pomiary, ponieważ jak twierdził pomiary zrobione przez kierownika szkoły w Zaguźnicy, były nieścisłe, czy nawet wręcz fałszywe. Ludność obrzuciła go wtedy obelgami, piaskiem i zmusiła do odjazdu. W rezultacie zdecydowano budować szkołę mniej więcej w środku rejonu na gruncie Buselta  Romana. Tak więc dzięki przychylności władz szkolnych Towarzystwa Popierania Budowy Szkół Powszechnych i wielkiej pomocy miejscowej ludności powstał w Lipicach nowy budynek szkolny. Naukę w nim rozpoczęto w roku szkolnym 1938-1939, a więc w rok przed wybuchem wojny. W listopadzie odbyło się uroczyste poświęcenie tego budynku szkolnego. Wzięli w nim udział Starosta powiatowy, Inspektor szkolny, Ksiądz parafialny, sąsiednie szkoły i miejscowa ludność.

   1 września 1939 r. wybuch wojny! Kierownik  szkoły p. Walicki  zmuszony był , ratując życie wyjechać, nauczycielka p. Rosin spędzała wakacje w Koninie, szkoła została opuszczona.Działania wojenne nie dosięgły tej odludnej miejscowości, dzięki czemu budynek przetrwał nie doznając żadnego uszczerbku , a raczej został przez okupantów wykończony.W listopadzie 1939 r. nauczycielka p. Rosin Jadwiga została powołana do zorganizowania nauki dzieci polskich w języku niemieckim. Kierownik Walicki St. , który w międzyczasie powrócił został zatrudniony w Szkole w Grodźcu, skąd w grudniu wysiedlono go wraz z rodziną do Tarnowa. „Schulkomisarem” na  tut. gminą był były polski nauczyciel z Borowca hitlerowiec Hermann Edmund – zachowujący się wobec swych kolegów nauczycieli, zupełnie przyzwoicie. Wysiedlenie p. Walickiego było jego robotą, ale podobno zrobił to by uratować go przed pewną śmiercią, której domagali się miejscowi Niemcy, za jego manifestacyjne przemówienia antyniemieckie. Naukę prowadzono do marca 1940r. Wtedy zerwano z nauczycielstwem umowę. Pensje wypłacano regularnie  - o represjach w szkołach na tut. terenie  nie słyszało się. Budynek szkolny został opuszczony do lipca 1940 r.W lipcu zajęli go Żydzi, wysiedleni z całego powiatu Konińskiego, na teren gminy Grodziec. Urządzenie   szkolne zostało wobec tego wywiezione po innych szkołach niemieckich. Żydzi przebywali tam do marca następnego roku, po czym ich wywieziono. Budynek szkolny pozostał strasznie zanieczyszczony. Teraz Niemcy zdecydowali założyć tu szkołę i po kilkumiesięcznej pracy nad oczyszczeniem, budową studni artezyjskiej , balustrady w klatce schodowej i malowaniem rozpoczęli naukę dzieci niemieckich. Rozpoczęła się udręka ludności polskiej, uczniowie bowiem prześladowali dzieci polskie, dając się we znaki i starszym. Nauka odbywała się do końca wojny.

  Tajnego nauczania na tym terenie nie było, bo nauczycielka p. Jadwiga Rosin jakkolwiek zamieszkiwała w Lipicach, ale była ciężko chora na serce, także nawet miała zwolnienie od pracy z niemieckiego „Arbeitsamtu”. Zresztą ludność miejscowa, przeważnie gospodarze, byli w tych szczęśliwych okolicznościach, że ich nie wysiedlano, ani przesiedlano przez całą wojnę, analfabetów wśród rodziców nie było, czasu wolnego zimą dużo, więc tylko dobrych chęci, a dzieci mogłyby nauczyć się czytać i pisać bez narażania kogokolwiek.

   Nadszedł styczeń 1945 r. Dnia dwudziestego, w sobotę władze  niemieckie ustąpiły przed wkraczającymi zwycięsko wojskami rosyjskimi i polskimi. Ludność niemiecka uciekała w popłochu, co wywołało wielkie wrażenie wśród niespodziewających się takiego zakończenia wojny Polaków. Radość, a jednocześnie lęk przed skutkami wojny, i czy czasem Niemcy nie wrócą, pomieszały się razem. Było to uzasadnione, bo zdarzył się taki wypadek: w niedzielę popołudniu w samym środku Lipic spóźnieni oficerowie niemieccy chcąc zdobyć podwody terroryzują ludność grożąc wymordowaniem wsi, a jednocześnie na budynku szkolnym odległym o ćwierć kilometra – partyzanci wywieszają flagi sowiecką i polską. Wypadki następują teraz szybko po sobie, działalność partyzantki, rozbrajanie rozbitych wojsk niemieckich, pojedynczych żołnierzy i większych grup. Polacy okazali w tym dużo odwagi. Należy wspomnieć o bohaterskiej śmierci młodego Polaka Bogumiła Simona z Zaguźnicy,  który zginął jako Komendant placówki partyzanckiej przy obleganiu domu na Lądku, w którym ukryło się kilku oficerów niemieckich.

   W szkole prócz urządzenia szkolnego, było prywatne mieszkanie nauczycielki obficie zaopatrzone w sprzęt, meble, ubranie i żywność,  które nie wiadomo kto obrał,  niszcząc wszystkie zamki i uszkadzając drzwi. Chcąc uratować sprzęt szkolny od zniszczenia, z braku właśnie zamków, najbliższy gospodarz  Buselt Roman , wywiózł część ławek do siebie. Poza tym budynek szkolny stał się przedmiotem „szabrowanym” przez okolicznych włościan. Wywożono furami kilkuletnie zapasy opału: węgiel kamienny, rąbane drobno drzewo – a nawet wyjmowano szyby z okien, jak również zabierając całkowicie okna z szopy, rozbierając sufity w oborze, rynny ściekowe oraz drzwi. W ten sposób zginął też bogaty sklepik szkolny, przyrządy i pomoce naukowe oraz pierwszorzędna gabinetowa maszyna do szycia.

  Aktualną stała się sprawa nauki . Nauczycielka ob. Jadwiga Rusin do pracy niezdolna .W stosunku zaś do poprzedniego Kierownika szkoły ob. Walickiego ludność przybrała postawę wrogą. Powstało bardzo ważne zagadnienie – Kto będzie uczył?  Tego trudnego zadania podjął się stary mieszkaniec Lipic ob. Makowski Mieczysław. Zamieszkał w szkole i pracował aż do przyjazdu w  dniu 15 maja 1945r. wyznaczonego przez władze szkolne Kierownika ob. Guźniczaka Wacława.W dniu 27 maja 1945r. odbyło się pierwsze zebranie rodziców, na którym Kierownik szkoły przedstawił plan pracy w szkole, wskazówki wychowawcze, nowe zadania szkoły i rodziców, współpracę z gronem nauczycielskim.

Dokonano też wyboru Zarządu Komitetu Rodzicielskiego w osobach:  1.Żabiński Franciszek – sołtys gromady Junno, przewodniczący, 2.Guźniczak Jan –z Junna 3.Tarczewski Józef – z Huty, 4. Jaroszewski Józef  - z Zaguźnicy, 5.Zawodni Stefan –  z Lądku,  dniu 16.09.1945r. dokoptowano : 6.Urbaniak Bronisław- z Lądku, 7. Kopaczewski Bronisław – z Ciświcy.  ”